Thị trường giảm do “tội đồ” phái sinh?

Phái sinh có phải là nguyên nhân chính khiến thị trường chứng khoán cơ sở giảm mạnh?

Câu trả lời là không.

Xem thêm: Có phải phe short phái sinh khiến thị trường giảm mạnh?

Tổng quan về thị trường phái sinh

Bản chất thị trường phái sinh được tạo ra để tăng thanh khoản cho thị trường cơ sở và hạn chế tình trạng bán tháo. Đây là công cụ hữu hiệu để phòng vệ cho danh mục cơ sở, tránh rủi ro khi thị trường giảm điểm.

Trên thị trường cơ sở, sau T+2.5, cổ phiếu mới về tài khoản, nên nhà đầu tư sẽ khó kịp thời xử lý nếu các tin tức tiêu cực liên tiếp bủa vây. Trong trường hợp đó, phái sinh là cứu cánh duy nhất, nhà đầu tư có thể mở vị thế Short và được giao dịch trong T0.

Các quan điểm gây tranh cãi

Ý kiến 1

Một số bộ phận nhà đầu tư cho rằng dòng tiền chuyển hướng sang phái sinh khiến cho thanh khoản thị trường cơ sở cạn kiệt, dẫn đến xu hướng giảm điểm mạnh trên thị trường cơ sở. Phái sinh vì thế bị gán mác “tội đồ”.

Đây là 1 sai lầm trong việc so sánh không tương thích do phái sinh có tính đòn bẩy và giao dịch T0. Số tiền thật sự mà nhà đầu tư bỏ ra để kí quỹ cho 1 vị thế trên thị trường phái sinh chỉ khoảng 15-17% (tùy theo từng công ty chứng khoán), cộng với việc nhà đầu tư có thể đóng mở vị thế nhiều lần trong phiên. Nên, thực tế con số bỏ vào thị trường phái sinh nhỏ hơn rất nhiều so với thị trường cơ sở.

Việc tạo ra thị trường phái sinh, NĐT có cơ hội kiếm lợi ngay khi thị trường giảm. Đây được coi là sự linh hoạt của dòng tiền thông minh thay vì quy chụp phái sinh làm lũng đoạn thị trường cơ sở.

Thêm vào đó, giả sử nếu loại bỏ thị trường phái sinh, NĐT chỉ có 2 lựa chọn duy nhất là bán cổ phiếu và gồng lỗ nếu thị trường cơ sở bước vào xu hướng giảm. Điều này vô hình chung càng đẩy áp lực bán tháo mạnh hơn trên diện rộng.

Không phủ nhận việc thị trường phái sinh có tác động tới thị trường cơ sở nhưng đây không phải là ảnh hưởng chính. Nguyên nhân của việc VNIndex vận động tiêu cực trong thời gian vừa qua là chủ yếu do tâm lý của nhà đầu tư và yếu tố dòng tiền trước bối cảnh Fed và NHNN tăng lãi suất, tiền VND suy yếu và hết room tín dụng.

Thị trường vẫn luôn vận hành trên cơ sở cung-cầu. Thị trường có thể rất xấu, nhưng đó là nhu cầu giao dịch thông thường. Sau giai đoạn tăng trưởng mạnh giai đoạn 2020-2021, việc thị trường điều chỉnh cũng là điều dễ hiểu. Vì thế, việc đổ lỗ cho phái sinh là không khách quan, không mang lại lợi ích gì. Thay vào đó, nhà đầu tư nên là quản trị danh mục đúng kỉ luật, đúng cách.

Ý kiến 2

Một số ý kiến khác cho rằng chỉ số cơ sở của phái sinh là VN30, nên có thể thao túng giá của 1 số cổ phiếu trong rổ Vn30 để trục lợi trên vị thế Long/Short.

Đồng ý 1 phần với quan điểm này do chỉ số cơ sở của phái sinh có thể bị tác động bởi một số cổ phiếu trong rổ VN30. Tuy nhiên, chi phí để làm tăng hay giảm 1 điểm ở chỉ số VN30 liệu có bù đắp được lợi nhuận trên thị trường phái sinh hay không, việc phân tích dưới đây sẽ giải đáp điều đó.

Chỉ số VN30 gồm 30 cổ phiếu vốn hóa lớn, có ảnh hưởng lớn đến thị trường chung. Mỗi cổ phiếu trong VN30 đều có khả năng kéo chỉ số ở mức độ nhất định. Kéo giá 1 vài cổ phiếu trong đó cũng chỉ ảnh hưởng 1-2 điểm trên thị trường. Việc giao dịch với khối lượng rất lớn mới có thể khiến chỉ số thay đổi. Và chi phí cho việc này là vô cùng lớn trong khi vị thế trên thị trường phái sinh lại có giới hạn (5,000 hợp đồng đối với cá nhân và 10,000 hợp đồng đối với tổ chức). Vì vậy, lợi nhuận kiếm được trên phái sinh không đủ lớn để bù đắp chi phí kéo giá trên thị trường cơ sở.

Hơn nữa, việc thay đổi số điểm của chỉ số còn phụ thuộc rất nhiều vào các cổ phiếu khác. Ví dụ, nếu nâng giá VIC, thì cũng phải tính toán đến việc nếu HPG, FPT, MWG hoặc MBB,… giảm giá. Các tổ chức hoặc cá nhân khác hoàn toàn có khả năng ngăn chặn ý đồ thao túng này thông qua việc mua/bán các cổ phiếu khác.

Trừ khi sử dụng khối lượng mua bán quá “khủng” áp đảo toàn bộ lệnh đối nghịch trên thị trường thì chắc chắn việc thao túng sẽ thành công. Nhưng việc làm này không khác gì đem muối bỏ biển và rất dễ bị phát hiện bởi UBCK Nhà Nước, dẫn đến hệ lụy khó lường. Nếu họ vay mượn lượng cổ phiếu lớn như thế để Short thì rủi ro vô cùng lớn với ngay cả cổ phiếu họ đang vay. Chỉ có 1 khả năng là các tổ chức hoặc quỹ lớn cơ cấu danh mục thì mới tạo ra khối lượng quy mô giao dịch lớn như vậy. Và rõ ràng, khi biết trước việc bán ra khối lượng lớn sẽ khiến chỉ số giảm sâu, thì việc các tổ chức Short để giảm thiểu rủi ro không được coi là thao túng. Đơn giản họ chỉ phòng ngừa rủi ro cho danh mục sẵn có của họ vì đấy chính là thời điểm phái sinh phát huy hiệu quả nhất chức năng của nó.

XEM THÊM: Sử dụng máy đo tâm lý để đoán đỉnh đáy của thị trường

Tổng kết

Nếu bỏ qua chi phí giao dịch, việc giao dịch phái sinh là một trò chơi có tổng bằng 0 (zero-sum game), Mỗi NĐT có lãi trên 1 HĐTL, thì NĐT khác sẽ phải chịu khoản lỗ tương ứng. Điều quan trọng nhất là phải xác định lý do đầu tư phái sinh để phòng vệ cho tài sản cơ sở hay đầu cơ phái sinh với mục tiêu kiếm tiền trên sự tăng giảm của chỉ số. Nếu chỉ giao dịch phái sinh khi không có danh mục cơ sở thì NĐT phải sẵn sàng tâm thế chịu rủi ro rất lớn. Ngoài ra, không có cơ chế nào an toàn hơn cho NĐT.

Đăng ký mở tài khoản chứng khoán tại đây:

Ghi chú: Bấm để mở tài khoản trực tiếp tại Công ty Cổ phần Chứng khoán VPS (Top 1 thị phần hiện nay) và được hướng dẫn cách mua cổ phiếu, tư vấn điểm mua/bán từ Đầu Tư Từ Đâu – Khối Ebroker VPS (Tìm hiểu thêm tại đây).

XEM THÊM:

• So sánh hợp đồng tương lai, hợp đồng quyền chọn và hợp đồng kỳ hạn
• Có nên chơi chứng khoán phái sinh? Các lợi ích ưu việt
• Phí và thuế khi giao dịch phái sinh
• Top 3 ứng dụng đầu tư chứng khoán ảo cho người mới
• Thị trường giảm do “tội đồ” phái sinh?
• Bán khống trên thị trường chứng khoán là gì