Thiên kiến nhận thức muộn trong đầu tư

Thiên kiến nhận thức muộn là gì

Thiên kiến nhận thức muộn (hindsight bias) là khi một người nhìn lại một sự kiện và tin rằng họ đã dự đoán được kết quả, ngay cả khi họ không hành động theo “dự đoán” đó. Thiên kiến này khiến mọi người tự đánh giá quá cao khả năng phán đoán và ra quyết định của họ. Nền tảng của thiên kiến này đó là chỉ khi kết quả đã rõ ràng, mọi người mới bắt đầu đi tìm nguyên nhân. Nhờ đó nhà đầu tư sẽ ít cảm thấy day dứt hơn đối với các quyết định của mình, thay vì có sự đánh giá khách quan và nhìn nhận thất bại.

Các nhà đầu tư thường tự tạo áp lực phải mua hoặc bán cổ phiếu đúng thời điểm để tối đa hóa lợi nhuận của họ. Khi họ thua lỗ hoặc bỏ lỡ cơ hội, họ sẽ hối hận vì đã không hành động sớm hơn. Trên thực tế, đó chỉ là một trong nhiều khả năng mà họ có thể đã lường trước. Cho dù chỉ một vài nhận định của họ trong quá khứ thành công, nhà đầu tư cũng sẽ tự cho rằng mình có khả năng đọc thị trường tốt. Kết quả là nhà đầu tư sẽ trở nên thiếu thận trọng trong những quyết định tương lai. Ngăn chặn sự thiên kiến nhận thức muộn liên quan đến việc có thể đưa ra dự đoán trước, chẳng hạn như ghi nhật ký cho tất cả các nhận định, cho phép nhà đầu tư tự so sánh sau này.

Nguyên nhân của thiên kiến nhận thức muộn

Thiên kiến nhận thức muộn xảy ra khi thông tin mới về một khoản đầu tư xuất hiện khiến nhà đầu tư thay đổi cách họ từng nhìn nhận khoản đầu tư đó. Họ chỉ nhớ một cách có chọn lọc những đánh giá đúng đắn mà họ đưa ra về khoản đầu tư đó . Sự thiên kiến này khiến nhà đầu tư quên đi mất việc phải nhìn nhận lại xem lý do tại sao dù đã nhận định đúng mà họ vẫn từ chối ra quyết định đầu tư.

Thiên kiến nhận thức muộn liên quan đến việc sửa đổi xác suất xảy ra của một kết quả trong quá khứ sau khi nó đã xảy ra. Sau khi biết kết quả, mọi người có xu hướng phóng đại tỷ lệ kết quả xảy ra và phóng đại luôn năng lực dự đoán của bản thân.

Cách để tránh ảnh hưởng từ thiên kiến nhận thức muộn

• Suy nghĩ về nhiều kết quả khác nhau: Nghĩ về những kết quả khác có thể xảy ra trong tình huống mà bạn đang xem xét. Vì hoàn cảnh thay đổi nên điều này có thể giúp ích cho bạn trong tương lai nếu bạn gặp những tình huống tương tự.
• Viết nhật ký hoặc ghi nhớ: Điều này sẽ tạo ra một bản ghi về quá trình ra quyết định, cho phép bạn xem lại những lý do khiến bạn đi đến kết luận cuối cùng. Những ghi chép như vậy sẽ giúp đảm bảo bạn có cái nhìn chính xác về một tình huống. Nhà đầu tư sẽ hiểu rõ hơn những gì họ nghĩ sẽ xảy ra khi đưa ra quyết định. Ngoài ra, cân nhắc tất cả thông tin là điều cần thiết, bao gồm cả việc xác định những thông tin có giá trị để nghe theo.
• Xem lại các mục nhật ký của bạn: Nhật ký quyết định có thể giúp cho phép đưa ra quyết định tốt hơn trong tương lai, cũng như ngăn chặn việc đầu tư dựa vào suy đoán. Phân tích kết quả của các quyết định sẽ giúp bạn hiểu điều gì đúng hay sai và giúp bạn xác định các giải pháp hoặc cơ hội khác.